Spycimierz świętował. Kwiatowe dywany na liście UNESCO

Mieszkańcy parafii Spycimierz świętowali wpis kultywowanej przez nich tradycji dywanów kwiatowych na Boże Ciało na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Spycimierska tradycja została oficjalnie ogłoszona światowym dziedzictwem kultury podczas XVI sesji Międzyrządowego Komitetu UNESCO ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w dniu 16 grudnia 2021 roku w Paryżu.

Piątkowe wydarzenie związane było bezpośrednio z przełomową chwilą, która dzień wcześniej stała się faktem – położona w gminie Uniejów niewielka wieś Spycimierz, chlubiąca się blisko 200 – letnią nieprzerwaną tradycją układania kwietnych dywanów na procesję Bożego Ciała (oraz cztery niewielkie wsie w województwie opolskim – Olszowa, Zimna Wódka, Zalesie Śląskie i Klucz) od czwartku 16 grudnia 2021 dołączyła do bardzo wąskiego wykazu wyjątkowych i znaczących zwyczajów oraz zjawisk kulturowych z całego świata UNESCO.

– Dziś kwietne dywany wyglądają zupełnie inaczej – są bardziej okazałe i piękniejsze, przyciągają rzesze wiernych i turystów. W tę wielką uroczystość (Boże Ciało przyp.red.) angażuje się cała nasza parafia. Na trzy dni przed świętem całe rodziny zaczynają zbierać kwiaty, liście, szyszki, kłosy, co kto uznaje za stosowne, do przygotowanego wzoru. (…) Postaramy się, aby nasz obyczaj oraz piękne obchody Bożego Ciała przetrwały jak najdłużej – mówi Kinga, jedna z młodszych depozytariuszek tradycji, jako głos międzypokoleniowy.

Kwietne dywany są czwartym po szopkarstwie krakowskim, kulturze bartniczej i sokolnictwie wpisem polskim, który widnieje na liście UNESCO. To także pierwszy wpis w województwie łódzkim.

Jak podkreśla Maria Pełka – prezes Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, uhonorowanie przekazywanej z pokolenia na pokolenie tradycji napawa wielką radością i dumą.

– To jeszcze do nas nie dociera, ale mamy świadomość, że jest to wielka sprawa. (…) Dzięki wpisowi w wielu miejscach na świecie ludzie dowiedzą się, że leżąca w Polsce mała miejscowość Spycimierz tak pięknie ubiera drogę kwiatami. Ten wpis musimy jakoś przetrawić i się z tym oswoić, co to dla nas znaczy. Jako parafianie przyrzekamy, że będziemy naszą tradycję kontynuować – zadeklarowała prezes.

W piątek, miejscowa społeczność wraz z zaproszonymi gośćmi, wśród których znaleźli się m.in.: parlamentarzyści, przedstawiciele województwa, powiatu, samorządu, duchowieństwa i lokalnych instytucji oraz media wspólnie świętowali w miejscowym kościele Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Spycimierzu .

Część oficjalna rozpoczęła się uroczystą mszą św., której przewodniczył ordynariusz diecezji włocławskiej – ks. bp Krzysztof Wętkowski. Liturgię celebrowali także: obecny proboszcz ks. Dariusz Ziemniak, proboszcz parafii Uniejów – ks. Infułat Andrzej Ziemieśkiewicz oraz byli proboszczowie parafii. W trakcie homilii ks. biskup nawiązał do bogatej historii Spycimierza, sięgającej niemal początków chrześcijaństwa w Polsce. Podkreślił, że kultywowana od niepamiętnych czasów tradycja układania kwiatowych dywanów w święto Bożego Ciała to przede wszystkim wyraz głębokiej wiary w żywą obecność Chrystusa, a w czasach zaborów była manifestacją przynależności narodowej. Homilista nawiązał do osoby św. Jana Pawła II przytaczając słowa papieża Polaka wygłoszone w siedzibie UNESCO w 1980 r.: „Człowiek, który w widzialnym świecie jest jedynym podmiotem kultury, jest też jedynym właściwym jej przedmiotem i celem”. Kończąc homilię, hierarcha zachęcił do troski o kulturę i dodał, że we wspólnocie spycimierskiej w sposób szczególny splata się wiara, tradycja i kultura.

Po eucharystii licznie zgromadzeni goście zapoznali się z tradycją kwietnych dywanów oraz poszczególnymi etapami prac związanych z wpisaniem jej na listę UNESCO.

Prace nad wnioskiem o wpisanie na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO tradycji kwietnych dywanów rozpoczęły się na przełomie 2019/2020. 30 marca 2020 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Piotr Gliński, przesłał w imieniu parafian ze Spycimierza oraz 4 wsi z województwa opolskiego stosowny wniosek do Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury. Wcześniej, w 2018 r., tradycja została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Komisja UNESCO pozytywnie oceniła wniosek, umieściła go w gronie 5 najlepiej przygotowanych. Wniosek złożony przez Polskę został wyróżniony przez ekspertów jako przykład wzorcowej współpracy z depozytariuszami.

Podczas uroczystości przywołano historyczny moment wpisu, transmitowany na żywo online z dnia poprzedniego. Następnie głos zabrały osoby, które brały aktywny udział w tym sukcesie, jak również goście gratulujący parafianom i gminie zaszczytu wpisania na listę.

Prezes Maria Pełka, w imieniu stowarzyszenia oraz mieszkańców, dziękowała wszystkim osobom, instytucjom, które angażowały się i miały swój udział w drodze na szczyt spycimierskiej tradycji. Podkreśla szczególnie zasługi burmistrza Józefa Kaczmarka:

– Burmistrz zawsze wierzył w fenomen naszej tradycji, a za tą wiarą szły liczne działania, inwestycje i przedsięwzięcia, dzięki którym dziś możemy świętować – mówi p. Pełka.

W centrum miejscowości powstaje obecnie Centrum „Spycimierskie Boże Ciało” – nowoczesny obiekt z multimedialną ekspozycją o historii układania kwietnych dywanów. Będzie tu można wziąć udział w warsztatach układania podobnych kobierców lub odbyć wirtualny spacer po Spycimierzu. Część wystawy będzie dedykowana tradycjom i zwyczajom objętym dziedzictwem niematerialnym, dzięki czemu obiekt będzie unikalnym miejscem w skali międzynarodowej poświęconym społecznościom, kultywującym różnorodne wartości, zwyczaje i idee. Inwestycja zbiega się w czasie z ogłoszeniem decyzji o UNESCO i docelowo ma sprawić, by goście odwiedzali Spycimierz przez cały rok, nie tylko w święto Bożego Ciała.

Kulminacyjnym punktem wydarzenia było układanie razem z zaproszonymi gośćmi fragmentu kolorowego kwiatowego dywanu. Wśród jego motywów znalazł się m.in. symbol UNESCO, biało-czerwona flaga oraz napis: „Niematerialne dziedzictwo kulturowe”. Biskup włocławski oraz Maria prezes Pełka odsłonili także kwiatowy żłóbek i kwietnego anioła, którego przygotowali mieszkańcy.

Zwieńczeniem uroczystości był koncert kolęd w wykonaniu parafian Spycimierza oraz miejscowej orkiestry dętej OSP.